Pedaran Kaulinan Barudak

 

Mikawanoh Kaulinan Barudak

 

Kaulinan barudak téh mangrupa  kamonésan anu mindeng dilakukeun ku barudak dina mangsa keur rinéh. Aya kaulinan barudak anu bisa dilakukeun ku sorangan, aya kaulinan anu dilakukeun ku duaan, aya ogé kaulinan anu kudu dilakukeun ku lobaan. Salian ti éta, ogé aya kaulinan husus keur barudak awéwé, kaulinan husus keur barudak lalaki, jeung kaulinan anu bisa diiluan ku barudak awéwé jeung lalaki.

Upama urang nilik kana prak-prakanana, kaulinan barudak téh aya anu kaasup olahraga tradisional, aya ogé anu leuwih deukeut kana kasenian. Kaulinan barudak anu mangrupa kasenian biasana diwuwuhan ku kakawihan. Galah, galah asin, galah sodor, atawa gobag mangrupa kaulinan barudak anu kaasup olahraga tradisional.

Sangkan leuwih tétéla, kaulina bisa dipasing-pasing kieu:

Dumasar ka awéwé atawa lalaki anu ngalakukeunana:

1.    Kaulinan barudak awéwé, diantarana: simar, béklen, anjang-anjangan, sondah, congklak, éncrak.

2.    Kaulinan barudak lalaki, di antarana: gatrik, papanggalan, langlayangan, kolécér, sorodot gaplok, jajangkungan, ngadu kéléci, pepeletokan.

3.    Kaulinan barudak lalaki, jeung awéwé, di antarana: galah atawa gobag, oray-orayan, ambil-ambilan, ucing sumput, sapintrong, boy-boyan, pacici-cici putri, empét-empétan, sasalimpetan, hahayaman, ucing beling, cingciripit, peupeusingan.

 

Dumasar kana prak-prakanana:

 

Rupa-Rupa Wanda Kaulinan Barudak

4.    Anu dibarung ku kakawihan, di antarana: oray-orayan, cingciripit, pacici-cici putri, pérépét jéngkol, slépdur, ambil-ambilan, paciwit-ciwit lutung, eundeuk-eundeukan, pacublek-cublek uang, ucang-ucang anggé.

5.    Anu henteu dibarung ku kakawihan, di antarana: gatrik, simar, ucing-ucingan, sorodot gaplok, anjang-anjangan, ngadu kaléci, langlayangan, boy-boyan, sondah, congklak, galah, hahayaman, kobak, jajangkungan, damdaman, bébénténgan.

Di handap aya katerangan singget ngeunaan sawatara kaulinan barudak Sunda, boh nu kaasup olahraga, boh nu dibarung ku kakawihan.

a.    Ambil-ambilan

Ambil-ambilan mangrupa kaulinan barudak awéwé jeung lalaki. Dilakukeun ku lobaan, anu matak mikabutuh tempat anu lega. Salilana arulin téh barudak bari kakawihan. Kakawihanana ogé disebut ambil-ambilan.

b.    Gatrik

Gatrik mangrupa kaulinan barudak lalaki anu mikabutuh tempat anu lega, lantaran biasana dilakukeun ku lobaan. Gatrik ngagunakeun alat anu dijieunna tina awi dua teukteuk, sateukteuk awi anu pondok, sateukteuk deui awi anu panjang.

 

 

 

c.    Hahayaman

Hahayaman mangrupa kaulinan barudak awéwé jeung lalaki mikabutuh jelema anu réa sarta tempat anu lega. Hahayaman dilaksanakeun dina pakalangan anu mangrupa buleudan.

d.   Oray-orayan

Oray-orayan mangrupa kaulinan barudak awéwé jeung lalaki. Dilakukeun ku lobaan, anu matak mikabutuh tempat anu lega. Barudak arulin bari kakawihan. Ari kakawihanana nya éta oray-orayan.

 

Istilah-istilah dina Kaulinan Barudak

a.    Rupa-rupa istilah dina kaulinan langlayangan

•       Kapakan = langlayangan leupas/pegat sorangan henteu karana diadu.

•       Godos = langlayangan keur diadu terus 1ésot/misah deui.

•       Nyasar =  ngaduan langlayangan batur lain tina gelasanana.

•       Ditataran = diulur, dibéréan sina luhur.

•       Dikubet = dibetot kalawan ngagentak dina diadu.

•       Digibrig = ngadu langlayangan ku cara dicentok-centok, henteu loba ngulur.

•       Digombél = ngadu diulur bari langlayanganana sina”hirup”.

•       Kebluk = langlayangan hésé disarang-séréngna.

•       Gélényé = gampang disarang-séréngna jeung teu daék anteng.

•       Gédég = ngapungna kérétég (ngagibrig), biasana alatan tali timbana handap teuing.

•       Mayung = langlayangan nanjung kawas payung.

•       Mumbul = langlayangan nu leupas beuki ka luhur.

•       Nyéréng = malik ka kénca atawa ka katuhu.

•       Nutug = langlayangan nyirorot.

•       Wangkong = gambar langlayangan.

•       Cacap = béak pangulur tina golonganana.

•       Ngarucu = moro langlayangan.

•       Rérénténg = bola/kenur nu diberendil-berendil paragi ngabandang.

•       Ngabandang = néwak langlayangan nu éléh ku langlayangan deui.

•       Ngarebol = megatkeun (maling) benang/gelasan batur nu langlayanganana geus éléh atawa kapakan.

•       Gelasan = benang seukeut husus paragi ngadu, biasana maké campuran bubuk beling, silikon, atawa salatin.

•       Tali timba = tali langlayangan antara beuheung jeung tungtung beulah handap

•       Rarancang = rangkay langlayangan

•       Tali barat = benang dina rarancang antara tungtung hulu jeung Jangjang

 

2.                   Rupa-rupa istilah dina kaulinan kaléci

•         Blép : antep(angger) didinya upama kokojo kacandet ku jelema.

•         Céntang : nojo kaléci séjén kalawan tarik.

•         Diparét : ditojo disakalikeun nepi kanu beunangna leuwih ti hiji.

•         Dur : supaya dijauhkeun upama kokojo beunang (kacandet) ku jelema.

•         Dut : paéh lantaran teu kaluar tina kalang pot.

•         Epék / Ngepek : ngeunakeun kana sisina sangkan ngadeukeutan anu séjén.

•         Golotok : nojo kaléci séjén lalaunan.

•         Kalang : kalang buleud atawa pasagi anu dipaké masang.

•         Kokojo :  kaléci anu dipaké nojo.

•         Nyédét : kojo anu teu nambleg.

•         Olés : nga ukur keuna, henteu kaluar tina kalang.

•         Sigit : can kaluar tina kalang nu diukur ku jempol.

•         Stan : nojo kaléci bari nangtung.

•         Stik : keuna ku dijeungkal, jadi teu kudu ditojo deui.

•         Tambleg : kokojo nu cicing dina urut nu ditojona.

 

3.                   Rupa-rupa istilah dina kaulinan sondah

•                                 Bintang: tanda hiji kalang anu geus beunang ku hiji pamaén.

•                                       Bulan           : tempat (biasana kotak tengah) anu meunang cabrek, sarta manéhna bisa  cabrek di dinya. Ari ku nu séjén kudu diluncatan

•                                       Cabrak: henteu éngklé.

•                                       Kojo: biasana mangrupa talawéngkar, anu dipaké ngalung kana kotak ku pamaén.

•                                       Midua: upama kojona masing-masing dua.

•                                       Ombér: kalang tambahan di luar kalang nu geus aya, pikeun ngabantuan pamaén ngajleng ka nu jauh, upama nu deukeut geus dibintangan ku batur.

 

 

Istilah kaulinan séjénna

   Asin    : istilah dina galah anu hartina meunang.

Bit       : kecap anteuran upama nyieun kasalahan teu meunang hukuman          

Cak   : kecap anteuran sangkan anu nyieun kasalahan meunang hukuman.

Hompimpah:cara nangtukeun ucing, jsb. Méméh maén carana ku namprakkeun jeung nangkubkeun dampal leungeun.

 Hong : istilah dina ucing-ucingan dina ngabeunangkeun anu nyumput.

Ngokok         : nu jadi ucing teu daék jauh tina tempatna, teu daék ngider néangan nu nyumput.

Suten : pikeun nangtukeun ucing atawa balad. Nu éléh jadi ucing atawa nu meunang balad A, nu éléh balad B. Carana ngasongkeun cinggir, curuk, jeung jempol. Cinggir (perlambang sireum) éléhna ku curuk (perlambang jelema), curuk éléh ku jempol (perlambang gajah), jempol éléh ku cinggir.

 Talawéngkar: sesemplékan barang gagarabah (buyung, kenténg) 

Daptar Pustaka 

Taufik Faturohman,spk.2017.Gapura Basa Pangajaran Basa Sunda Pikeun Murid SMP/MTs Kelas VII. Bandung. Geger Sunten.